Pankreas hastalıkları sonrasında komplikasyonlar veya kalıcı hasar sonucunda fonksiyon bozukluğuna bağlı ölümcül sorunlar ortaya çıkabilir. Pankreatit, pankreas kanseri ve pankreas kistleri bu hastalıklar arasında yer alır.
Pankreas hastalıklarının görüntülenmesi ve biyopsi alınması için kullanılan Endoskopik Ultrasonografi (EUS) yöntemi ile karın içi organlar daha net bir şekilde değerlendirilebilir ve tespit edilen lezyonlardan örnek alınabilir.
Doç. Dr. Kadir Öztürk, pankreas hastalıkları ve EUS yöntemi hakkında bilgi verdi.
Pankreas vücut için gerekli enzimleri salgılar
Pankreasta, sindirim enzimlerinin salınımını sağlayarak gıdaların sindirimine yardımcı olan ve endokrin fonksiyona sahip bir salgı organı olan pankreasın zaman zaman bazı hastalıklarının ortaya çıkabileceğini belirten Öztürk, bu hastalıklar arasında pankreatit (pankreas iltihabı), pankreas kistleri ve pankreas kanseri bulunduğunu söyledi.
Öztürk, pankreatitler hakkında şu bilgileri verdi:
"Akut pankreatit: Pankreas enzimlerinin aktifleşmesi sonucunda pankreasın kendini sindirmesiyle oluşan, ani başlayan şiddetli karın ağrısı ve amilaz ile lipaz gibi pankreas enzimlerinin en az iki kat artmasıyla tanımlanan bir durumdur. Bu hastalık yaşamı tehdit eden bir risk taşır ve ölüm oranı %5'tir.
Kronik pankreatit: Kronik pankreatit ilerleyici bir hastalıktır ve pankreasta yapısal ve fonksiyonel olarak kalıcı hasara neden olur. İleri vakalarda pankreas doku hasarına bağlı olarak diyabete yol açabilir. Ayrıca pankreas kanseri için de önemli bir risk faktörüdür.
Pankreas kistleri: Herhangi bir şikayete neden olmayan ve iyi huylu lezyonlar olan pankreas kistleri, pankreatit sonrasında ortaya çıkabilir. Ancak büyüme ve içerisinde müsin bulunma durumunda kanser riski oluşturur ve mutlaka incelenip tedavi edilmelidir.
Pankreas kanseri: Genellikle pankreasın kanalından kaynaklanan ve ileri yaşlarda sık görülen bir kanser türüdür. Erken teşhis edilmemesi hayati tehlike oluşturabilir."
Safra taşları ve alkol en önemli iki neden
Pankreasta görülen hastalıkların nedenlerinin farklılık gösterdiğini belirten Öztürk, "Akut pankreatitin en önemli nedeni safra kesesi taşlarıdır, alkol kullanımı da ikinci en önemli neden ve aynı zamanda kronik pankreatitin birinci nedenidir. İlaçlar, travma, ERCP sonrası enfeksiyonlar ve otoimmün nedenler diğer nedenler arasında yer alır. Pankreas kanseri için en önemli risk faktörleri sigara, obezite, diyabet, kronik pankreatit ve belirsiz olmasına rağmen genetik yatkınlıktır," dedi.
Belirtiler hastalığa göre değişir
Öztürk, "Akut pankreatitte en önemli belirti ani başlayan şiddetli sırt ağrısı, karnı saran ve yemekle artan karın ağrısıdır. Amilaz ve lipaz seviyelerinde en az 2 kat artış görülür. Kronik pankreatitin başlangıç döneminde en önemli belirti yağlı, kötü kokulu ve yumuşak dışkılama durumudur. İleri vakalarda şiddetli karın ağrıları görülebilir. Bu hastalarda ayrıca safra yolunda daralma nedeniyle sarılık da gözlenebilir. Pankreas kanseri genellikle pankreasın baş bölgesinde, yani safra kanalına yakın bölgelerde görüldüğü için en sık karşılaşılan belirtiler ağrısız sarılık ve sırt ağrısıdır," ifadelerini kullandı.
Endoskopi ve ultrasonografi EUS ile bir araya geliyor
Pankreas hastalıklarının tedavisine değinen Öztürk şunları söyledi: "Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte pankreas hastalıklarının görüntülenmesi ve örnek alınmasında Endoskopik Ultrasonografi (EUS) yöntemi kullanılmaktadır. Endoskopiye yerleştirilen kamera ve ultrason cihazıyla sindirim sistemi ve çevresinin incelenmesini sağlayan EUS, iç organların daha net bir şekilde değerlendirilmesini sağlar. Bu yöntem, kas dokusu, yağ dokusu ve derinin ses dalgalarında geçiş zorluğunu azaltarak görüntü kalitesini artırır ve tespit edilen lezyonlardan örnek almayı mümkün kılar."
EUS ile lezyonlardan biyopsi alınabilir
EUS, pankreasta en sık görülen lezyonların ayrımında kullanılmaktadır. Özellikle ultrason, tomografi ve MR gibi görüntüleme yöntemleriyle tespit edilemeyen küçük veya net bir ayrım yapılması gereken lezyonlarda kullanılır. EUS ayrıca pankreasta tespit edilen bir lezyondan doku örneği alınmasına da izin verir. BT veya MR ile saptanamayan nöroendokrin tümörlerin görüntülenmesinde de altın standart olarak kullanılan bir yöntemdir. Ayrıca, kronik pankreatit şüphesi olan hastalarda pankreas dokusundaki değişikliklerin ve pankreas kanalında oluşabilecek taş veya genişlemelerin değerlendirilmesini sağlar.
EUS yönteminin sağladığı avantajlar
Öztürk, ağızdan veya anüsten yapılan EUS işleminin diğer görüntüleme yöntemlerine göre sağladığı avantajları şu şekilde sıraladı:
- EUS, lezyonlarla ilgili daha net ve kesin bilgi sağlar ve lezyonların daha yakından değerlendirilmesine imkan tanır.
- Karın ultrasonografisinde görülen bağırsak gazının sınırlı değerlendirilmesi ve karın duvarındaki kas ve yağ tabakasının kalite azalmasının EUS yönteminde görülmez.
- Şüpheli lezyonlardan biyopsi alınmasına olanak sağlar.
- EUS ile yapılan biyopsiler, kanama gibi komplikasyonların gelişme riskini azaltır.
- Radyolojik işlemlerdeki radyasyon riskini ve kontrast maddeye bağlı böbrek hasarı riskini önler.